Hoe wordt de diagnose gesteld, welke behandelingsmogelijkheden zijn er en wat is mijn vooruitzicht?
Diagnose
Als je door de huisarts wordt doorverwezen naar het ziekenhuis is een kijkonderzoek (endoscopie) van de dikke darm vrijwel altijd de eerste stap. Poliepen of tumoren in de darm worden zo opgespoord.
De arts kan kiezen uit verschillende kijkonderzoeken:
Coloscopie
Via de anus wordt een flexibele slang met een lampje en een camera (endoscoop) door de darm opgeschoven. De arts kan zo poliepen en tumoren in de dikke darm opsporen.
Een groot voordeel is dat de arts direct ook kleine ingrepen kan uitvoeren. De meeste poliepen kunnen tijdens een coloscopie meteen verwijderd worden. Ook kan de arts een hapje weefsel (biopt) nemen van een tumor of een ‘verdachte’ plek in het slijmvlies van de darm. Deze poliepen en biopten worden vervolgens in het laboratorium onderzocht op onrustige of kwaadaardige cellen. Als er kwaadaardige cellen worden aangetroffen is er sprake van darmkanker.
Veel mensen zien erg op tegen een kijkonderzoek van de darm. Bespreek uw angst van tevoren met de arts. Meestal kunt u kiezen voor een roesje (sedatie). Hierdoor wordt u slaperig en bent u zich minder bewust van het onderzoek. Meer informatie over de coloscopie.
Een sigmoïdoscopie is een kijkonderzoek van de endeldarm en het laatste deel van de dikke darm.
Een sigmoïdoscopie wordt uitgevoerd met een kijkinstrument: de endoscoop. Een endoscoop is een flexibele slang. Aan het uiteinde van de slang zitten een klein lampje en een camera. Het lampje zorgt ervoor dat de arts de binnenkant van uw darm goed kan bekijken. De camera is verbonden met een beeldscherm waarop de arts het onderzoek kan volgen. De beelden kunnen worden bewaard waardoor de arts de beelden na het onderzoek nog eens rustig kan bekijken.
Met een sigmoïdoscopie kan een arts vrijwel alle darmafwijkingen in het laatste deel van uw darm opsporen.
Een sigmoïdoscopie is een inwendig onderzoek. Dit heeft voor- en nadelen. Een belangrijk voordeel is dat de arts direct kleine ingrepen kan uitvoeren. In veel gevallen is de sigmoïdoscopie daarom het onderzoek van eerste keuze.
Met een proctoscopie kan een arts de binnenkant van de endeldarm en anus bekijken. De endeldarm is het laatste deel van de dikke darm, het is de opslagplaats voor ontlasting en wordt van de buitenwereld afgesloten door de anus. De anus is de opening waardoor de ontlasting het lichaam verlaat. Bij dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een kijkinstrument, de proctoscoop. Dit is een kort metaal buisje, waardoorheen licht wordt geleid. Zo kan de arts de binnenkant van de endeldarm bekijken.
Als de diagnose darmkanker is gesteld, is het nodig vast te stellen hoe ver de tumor is doorgegroeid in het omringende weefsel. Ook wordt er onderzocht of er uitzaaiingen zijn naar de lymfeklieren, naar de lever of naar andere organen. Er zijn verschillende aanvullende onderzoeken mogelijk:
CT-scan
Een CT-scan is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstralen. Dit onderzoek dient om vast te stellen of er uitzaaiingen zijn in het lichaam. Bijvoorbeeld in de lever, lymfeklieren of longen. Vaak krijgt u van tevoren contrastvloeistof te drinken. Meestal krijgt u daarnaast tijdens het onderzoek ook contrastvloeistof ingespoten via een ader in de arm. U wordt langzaam door de scanner (een kokervormige buis) geschoven, terwijl er ondertussen heel veel foto’s gemaakt worden. Deze afbeeldingen zijn allemaal dwarsdoorsneden van het lichaam. Zo krijgt de arts een goed beeld van de tumor en eventuele uitzaaiingen.
X-Thorax. Dit is een standaard röntgenfoto van de borstorganen. Darmkanker kan bijvoorbeeld uitzaaiingen veroorzaken in de longen. Een longfoto wordt gemaakt om deze op te sporen of uit te sluiten.
Echografie
Darmkanker zaait vaak uit naar de lever. Om de lever op eventuele uitzaaiingen te onderzoeken, wordt een echografie van de bovenbuik uitgevoerd. Bij een echografie worden afbeeldingen gemaakt met behulp van geluidsgolven. Via een apparaatje dat geluidsgolven uitzendt en weer opvangt, kan een beeld gevormd worden van verschillende soorten weefsels. Uw huid wordt voor dit onderzoek ingesmeerd met een gel die de geluidsgolven goed geleidt. Een echografie is een eenvoudig onderzoek dat geen pijn doet. U kunt zelf meestal tijdens het onderzoek meekijken op het beeldscherm.
Er zijn verschillende behandelingen mogelijk bij darmkanker. Welke behandeling voor jou het beste is, is afhankelijk van verschillende factoren. Het stadium van de kanker is belangrijk. Daarnaast spelen ook persoonlijke factoren een rol. Hoe goed is je lichamelijke conditie? Waar zit de darmtumor precies en zijn er uitzaaiingen? En natuurlijk wat wil je zelf?
Curatieve behandeling
Zo mogelijk krijgt je een curatieve behandeling, dit is een behandeling die gericht is op genezing. Een operatie maakt altijd onderdeel uit van een curatieve behandeling, waarbij de chirurg de tumor en het omliggende weefsel verwijdert. De meest toegepaste behandelingen bij darmkanker zijn een operatie en chemotherapie, eventueel in combinatie met doelgerichte therapie. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen. Jouw behandelaar bespreekt met je welke behandeling in jouw situatie de beste resultaten zal geven.
Heb je een tumor in de endeldarm (rectumcarcinoom) dan is de behandeling anders dan bij een tumor elders in de dikke darm. Lees meer over de behandeling van endeldarmkanker.
Behandeling per stadium
Aan de hand van het stadium bepaalt de arts samen met jou welke behandeling mogelijk is. Soms is voor de operatie niet duidelijk of en hoe ver de tumor door de darmwand is gegroeid. Ook is het vaak onduidelijk of er uitzaaiingen zijn naar lymfeklieren in de buurt van de tumor. Na de operatie wordt het stadium van darmkanker pas definitief vastgesteld. Behalve het stadium spelen, bij het bepalen van de beste behandeling, ook nog andere persoonlijke factoren een rol. Bijvoorbeeld jouw lichamelijke conditie.
De vooruitzichten, ofwel de prognose, zijn afhankelijk van het stadium van de darmkanker. Hoe eerder de ziekte wordt ontdekt, des te gunstiger zijn de vooruitzichten. Daarnaast zijn er nog andere factoren die van invloed zijn. Bijvoorbeeld jouw leeftijd, lichamelijke conditie en hoe je reageert op een behandeling. Jouw persoonlijke vooruitzichten kan je dan ook het beste met jouw behandelend arts bespreken. Ook voor een arts is het echter onmogelijk om met zekerheid te voorspellen hoe de darmkanker zich bij jou zal ontwikkelen.
Stadia
Stadium 0
Verdenking op kanker, kanker in wording, bijvoorbeeld een poliep met onrustige, maar nog goedaardige cellen. Voorstadium van darmkanker. Soms bevat een poliep ook enkele kwaadaardige cellen, maar in dit stadium zijn deze nog heel oppervlakkig aanwezig (beperkt tot de binnenste laag van de dikke darm, het slijmvlies).
Stadium I: 85 - 95 % overlevingskans
Tumor beperkt zich tot de darmwand zelf
Stadium II: 60 - 80 % overlevingskans
Tumor is door de darmwand heen gegroeid, maar niet uitgezaaid naar de lymfeklieren
Stadium III: 30 - 60 % overlevingskans
Tumor is uitgezaaid in de lokale lymfeklieren
Stadium IV: < 5 % * overlevingskans
Tumor is uitgezaaid naar verder gelegen lymfeklieren of andere organen/weefsels in het lichaam
* De vijfjaarsoverleving is met name in deze groep erg afhankelijk van de (operatieve) behandelingsmogelijkheden van de uitzaaiingen.
Prognoses worden vaak gegeven in een vijfjaarsoverleving. Dit is het percentage van de totale groep darmkankerpatiënten dat vijf jaar na de diagnose nog in leven is. Onderstaande percentages zijn de gemiddelde cijfers die zijn gemeten over een grote groep patiënten. Houd daarom altijd in je achterhoofd dat het een gemiddelde is en dat jouw vooruitzichten anders kunnen zijn.
In gesprek met jouw huisarts bij uitgezaaide darmkanker
Uitgezaaide dikkedarmkanker kan op verschillende manieren behandeld worden. Je hebt hier een keuze in. Elke behandeling heeft zijn eigen bijwerkingen en voor- en nadelen. Samen met jouw specialist beslis je wat bij jouw situatie past. De Dikkedarmkanker keuzehulp helpt je hierbij.
Na een behandeling van darmkanker blijf je in principe nog vijf jaar onder controle, dit wordt ook wel nazorg of follow-up genoemd. Deze controles vinden tijdens de eerste drie jaar vaker plaats dan daarna.
Het doel van de follow-up van darmkanker is:
het opsporen van mogelijke recidieven. Een recidief is een tumor die is teruggekeerd na een eerdere behandeling. Een lokaal recidief ontstaat altijd op dezelfde plaats als de eerste tumor
het opsporen van nieuwe uitzaaiingen in andere organen
controle op mogelijke nieuwe darmpoliepen of tumoren
het in kaart brengen en behandelen van de gevolgen van de behandeling
het tijdig onderkennen van eventuele problemen, bijvoorbeeld met de verwerking van de diagnose en ingreep
het, zo nodig, bieden van psychosociale zorg.
De behandeling van darmkanker is volop in verandering, hierdoor zal de follow-up in de komende jaren ook gaan veranderen en steeds meer maatwerk worden. Aan het begin van het follow-up traject hoor je waar jouw follow-up uit zal bestaan, hoe vaak controles plaatsvinden en door wie ze worden uitgevoerd.
Sommige mensen vinden het een prettig en veilig idee om regelmatig naar het ziekenhuis terug te gaan. Anderen zien juist erg op tegen deze controlemomenten. Bij iedere controleafspraak spelen angst en onzekerheid onvermijdelijk weer op. Na vijf jaar is de kans op terugkeer van de ziekte zo klein geworden dat het niet zinvol meer is om daar onderzoek naar te doen. De arts controleert dan alleen nog op nieuwe poliepen of nieuwe tumoren.
Strijd mee
Met jouw steun kunnen wij meer onderzoek en voorlichting mogelijk maken. Onderzoeken als een elektronische neus om darmkanker op te sporen:
'Wij geloven dat de eNose een oplossing is voor duizenden patiënten. Mijn droom is om spijsverteringsziekten in de kiem te kunnen smoren met een zo laag mogelijke belasting voor de patiënt.'
